Dok leti perje

Najnoviji sukob u vladajucoj VMRO-DPMNE nije ni prvi ni posljednji. No po svojim posljedicama svakako ce biti najznacajniji

AIM Skopje, 29.08.2000

Poslije visednevnih nagadjanja, u petak je u Sobranju Makedonije odrzana pres-konferencija na kojoj je sest poslanika vladajuceg VMRO-DPMNE objavilo o svom prelasku u nedavno osnovanu VMRO-VMRO (Vnatresna makedonska revolucionarna organizacija - Vistinska makedonska reformska opcija). Nova partija nastala je cijepanjem unutar vladajuce VMRO-DPMNE, partije demohriscanske orijentacije a za njenog lidera izabran je Boris Stojmenov, ministar finansija u vladi aktuelnog premijera Ljubca Georgievskog do decembra prosle godine. Pristalice VMRO-DPMNE reagovale su prilicno nervozno, blokirajuci i kamenujuci domove svojih dojucerasnjih saboraca. Pred naletom mase nezadovoljnika, Djordji Todorov, prebjeg iz VMRO-DPMNE u VMRO-VMRO, potegao je revolver lakse ranivsi dvojicu demonstranata. Policija je reagovala brzo podnijevsi prijavu protiv Todorova, ne toliko zurno kad su upitanju demonstranti pred kucama otcjepljenih poslanika u Skoplju, Kumanovu, Strumici, Stipu, Prilepu. Tek predstoje pravnicka nadmudrivanja, da li je poslanik Todorov pucao “pri pokusaju ubistva” (kako djelo kvalifikuje krivicna prijava) ili “u samoodbrani” (sto tvrdi profesor Pravnog fakulteta Djordje Marjanovic, jedan od lidera opozicione izborne koalicije). Nista manje lako pitanje nije ni ono o poslanickom imunitetu. Ali o tome, vjerovatno, na jesen, poslije lokalnih izbora..

Odlaskom “sestorice” vladajuca koalicija zadrzava stabilnu vecinu u Sobranju od 120 sjedista. Trenutno, raspored je sljedeci; VMRO-DPMNE 43 poslanik, Demokratska alternativa 13,Demokratska partija Albanaca 10, Savez Roma 1 - ukupno 63 na strani pozicije. U opozicionom bloku; Socijaldemokratski savez 27, Partija za demokratski prosperitet 14, Liberalno-demokratska 1, Liberalna 3, Socijalisticka partija 1, Demokratska alijansa 1, otcjepljena grupa VMRO-VMRO 6(!?) - ukupno 55. Lider novoosnovane partije Boris Stojmenov najavio je da ce poslanicka grupa uskoro brojati 18 a ne iskljucuje mogucnost da ce na ovu stranu preci cak 25 poslanika. Time bi vladajuca koalicija osnovana na parlamentarnim izborima u jesen 1998. izgubila parlamentarnu vecinu.

Stojmenov je otvoren za saradnju sa svim opozicionim partijama ukljucujuci i Socijaldemokratski savez. "Mi smo za novu vladu. Zeljeli bismo da to bude vlada VMRO-VMRO a ako je to nemoguce, neka bude ekspertska vlada" rekao je Boris Stojmenov. Svojim bivsim partijskim kolegama zamjera odsustvo demokratije unutar VMRO-DPMNE, liderstvo premijera i predsjednika partije Ljubca Georgievskog i potpredsjednice, aktuelne ministarke unutrasnjih poslova Doste Dimovske. Stojmenov odbija tvrdnje Georgievskog da je nova VMRO-VMRO zasnovana na antialbanstvu. Optuzio je zamjenika direktora Drzavne bezbjednosti Ljubena Boskovskog (covjeka od povjerenja Georgievskog i Dimovske) da je pripremao atentat. To je Boskovski demantovao. Premijer Georgievski nije zelio komentarisati napustanje njegove partije nezadovoljnih poslanika, medjutim, najavio je da ce, ukoliko na lokalnim izborima zakazanim za

1. septembar opozicija osvoji 10% glasova vise, parlamentu predloziti raspisivanje prijevremenih parlamentarnih izbora. Docnije je, tokom posjete Stipu licitirao procentom: dopustio je mogucnost parlamentarnih izbora ukoliko opozicija osvoji “samo” 8% glasova vise.

Iako je premijer negirao da je “nezadovoljstvo” pristalica VMRO-DPMNE bilo “instrumentalizovano”, valjda je samo beskrajno naivan gledalac “Dnevnika” drzavne televizije povjerovao u to. Utoliko prije sto je premijer u sljedecem nastavku recenog TV-serijala ciji glavni lik sve vise postaje, u posjeti Vinici, dokazao da “prva ljubav zaborava nema”: da je majstorstvo ulicnog “spontanog” okupljanja masa samo brizljivo skriveno u slamaricu zarad ”drzavnih interesa”; bude li zatrebalo – partijski vojnici ce se lako “presaltati”.

Stojmenov i Zmejkovski kao stubovi nove VMRO-VMRO su do sada “najkrupnije ribe” koje uz buku i bijes napustaju “najmakedonskiju partiju”. Ovo je, u stvari, bio samo logican nastavak davno zapocetih "procesa" podjela i sukoba u redovima nekada najjace opozicione, a danas vladajuce stranke u Makedoniji. "Mehanizmi" VMRO-DPMNE poceli su skripati jos od 1990. godine, od samog formiranja partije, kada se Vladimir Golubovski, osnivac VMRO u Makedoniji, spojio sa DPMNE - partijom koju je u Svedskoj formirao Dragan Bogdanovski. Njih dvojica su uspjela pridobiti i nagovoriti mladjanog pjesnika Ljubca Georgievskog da napusti stranku MAAK i dodje na celno mjesto njihove, novoformirane VMRO-DPMNE. Medutim, ta "ljubav" je kratko trajala. Krajem iste, 1990. godine u stranci je zapocela frakcionaska bitka, koju je, porazen, morao napustiti tadasnji potpredsjednik VMRO-DPMNE, Vladimir Golubovski; formira novu partiju VMRO-DP. Ista sudbina ce snaci i Dragana Bogdanovskog, koji je jos u to vrijeme optuzivao Georgievskog da suruje sa probugarski orijentisanim “zadgranicnim Komitetima”. Ljut i razocaran, Bogdanovski je napustio VMRO-DPMNE i formirao takozvani Nacionalni front, koji, prakticno, nikada nije zazivio na makedonskoj politickoj sceni.

Tu nije bio kraj potresima unutar VMRO-DPMNE. Partiju su 1994. godine napustila tadasnja dva istaknuta clana i parlamentarca, Tomislav Stefkovski i Stoile Stojkov, koji su formirali partiju VMRO-MNDS, a potom je preimenovali u VMRO-DOM. Njihovim stopama je krenuo i Dimitar Crnomarov, nekoc "udarna pesnica" VMRO-DPMNE u Bitolju. Napustivsi stranku Georgievskog, on je osnovao VMRO-Tatkovinsku. Ipak, do najveceg raskola u partiji doslo je 1997. godine, kada su se sukobili tadasnji generalni sekretar stranke, Boris Zmejkovski i "siva eminencija" partije, a danas “prvi zenski pendrek makedonije” Dosta Dimovska. Ta bitka je trajala evo skoro tri godine, da bi se tek prije nesto vise od mjesec dana Zmejkovski definitivno odvojio od VMRO-DPMNE i formirao novu stranku VMRO-VMRO. Prikljucio mu se i imenjak Stojmenov kao “zvucnije” ime ali, nije zanemarljivo, i kao nekadasnji uticajan finansijer VMRO-DPMNE u njenoj opozicionoj fazi. Stojmenov je danas vlasnik TV-stanice “Kanal 5” sto samo pokazuje da nije za potcjenjivanje.

Razlika izmedju ranijih unutarpartijskih previranja i sadasnjeg razlaza je sustinska; aktuelni sukob desava se pred ocima javnosti, prvi put otkako je VMRO-DPMNE u vlasti. Ostvari li Boris Stojmenov svoje obecanje da na njegovu stranu predje svih 25 poslanika (vrlo problematicna teza), koalicija na vlasti izgubice ravnotezu i, htjela ne htjela, morati ici na nove izbore s vrlo neizvjesnim ishodom. Neizvjesnim jer niko nije precizno utvrdio, da li je narod oprostio i zaboravio greske najjace opozicione partije Socijaldemokratskog saveza dok je prakticirala vlast; poslije lokalnih izbora 10 septembra slika ce biti dakako potpunija. Nista manje vazno: da li bi se tektonski poremecaji unutar VMRO mogli odraziti na medjunacionalne odnose. Uticajni potpredsjednik koalicione Demokratske partije Albanaca Menduh Thaci misli da bi, od toga strahuju i medjunarodni faktori.

Prenosenje unutarpartijskih raspri na ulicu nije dobar znak na pragu lokalnih izbora – upozorio je i ambasador Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju i Helsinski komitet za prava covjeka. Toga, prije svega, moraju biti svjesni premijer Georgievski i njegova ekipa, u protivnom, medjunarodna naklonost se lako gubi. Uostalom, ni Boris Stojmenov kao sagovornik nije nepoznat medjunarodnim instancama: njegovo “antialbanstvo” nije dokazano, spremnost da saradjuje sa svima mogla bi biti cjenjena na Zapadu; vise nego samozaljubljenost najace opozicione partije. Na koncu, medjunarodnoj zajednici ne mora biti bitno ko ce u Makedoniji izgubiti vlast. Vaznije je, ko bi je mogao dobiti.

AIM Skopje

ZELJKO BAJIC