Zamke novog imena

Samo sto se u javnosti pojavio nekakav fantomski prijedlog novog imena za Makedonsku pravoslavnu crkvu pod kojim bi bila primljena u porodicu ostalih pravoslavnih crkava, povela se ostra rasprava o tome, hoce li makedonski narod time dobiti ili izgubiti; crkveno ali i politicki.

AIM Skopje, 22.06.2000

U donekle konspirativnoj visednevnoj posjeti Vaseljenskom patrijarhu Vartolomeju, prvom medju jednakima u pravoslavnom svijetu, boravila je u

Istanbulu (crkveno govoreci, Carigradu) prosle nedjelje jaka delegacija Makedonske pravoslavne crkve – sacinjavala su je cetvorica od ukupno sedmorice vladika koji cine Sveti arhijerejski sinod. Iako je bila najavljena, po povratku velikodostojnika izostala je pres-konferencija na kojoj su ocekivani odgovori na pitanja koja su posljednjih dana postavljana u medijima. Konkretno, mediji su prenijeli nagadjanja da bi makedonskim vladikamaVaseljenski patrijarh mogao predloziti ime Ohridska

arhiepiskopija sto bi makedonskoj pravoslavnoj crkvi omogucilo prijem u porodicu ostalih pravoslavnih sestara. Najave u tom smislu potekle su iz Grcke pravoslavne crkve koja bi, navodno, bila spremna priznati Makedonsku pod

imenom Ohridska arhiepiskopija.

Po vazecem redu u pravoslavnom svijetu, Makedonska pravoslavna crkva potpada pod jurisdikciju Srpske s obzirom da niko nije priznao njenu autokefalnost (autonomiju) iz 1958. godine od SPC. Po prijedlogu patrijarha Vartolomeja, ta jurisdikcija bi bila ukinuta a patrijarh Ohridski bio bi podredjen iskljucivo centru pravoslavlja - Carigradskoj patrijarsiji. Doduse ne onoliko jakom sredistu kakav je Vatikan u Katolickoj crkvi.

Umjesto obecane pres-konferencije Sinod Makedonske pravoslavne crkve izdao je saopstenje u kome se konstatuje da su vladike imale vise susreta s vaseljenskim patrijarhom Vartolomejem. Odrzan je i jedan trilateralni sastanak kome su prisustvovali predstavnici Carigradske patrijarsije, Srpske i Makedonske pravoslavne crkve. Zanimljivo je da su

sa srpske strane prisustvovali upravo oni koje u Skoplju smatraju najratobornijim velikodostojnicima SPC i najzescim protivnicima makedonske autokefalnosti predvodjeni vladikom Irinejem (Bulovicem). Kaze se samo toliko da je odlozen za naredni mjesec ranije predvidjeni susret predstavnika Srpske i Makedonske pravoslavne crkve.

O promjeni imena ni rijeci. "Da se ne bi stvarale spekulacije" objasnjeno je u sjedistu MPC. Visoki predstavnik Srpske pravoslavne crkve rekao je da ce SPC ostro protestovati protiv bilo kakvog priznanja

Makedonske pravoslavne crkve, no sa zaljenjem dodaje da SPC nema nikakav

instrument da sprijeci ili ospori to priznanje od strane bilo koje pravoslavne crkve.

Premijer Georgijevski koji je i sam proslog novembra u Istanbulu razgovarao s patrijarhom Vartolomejem sto je tada shvaceno kao svojevrsno lobiranje rekao je da razgovori na ovako visokom nivou predstavljaju uspjeh za prodor makedonske pravoslavne crkve no istovremeno je apelovao za jedinstvo unutar Sinoda oko imena. Prethodnih

dana bilo je glasova da bi medju vladikama moglo doci do podjele na one koji se protive promjeni sadasnjeg imena i, nasuprot tome, one koji misle da bi promjena omogucila ulazak crkve u pravoslavnu porodicu gdje joj je i mjesto. Stavovi samih crkvenih elikodostojnika dali su dovoljno

prostora za takva strahovanja.

Najgorljiviji zagovornik prihvatanja promjene imena, episkop Jovan kaze:

“Ne postoji nikakva crkvena ili dogmatska smetnja da nasa Crkva ostane autokefalna pod imenom Ohridska arhiepiskopija. Poznavaoci ekleziologije

znaju da u skladu s kanonskim pravom ime Crkve proistice iz imena grada u kome boravi njen poglavar: Carigradska, Aleksandrijska, Antiohijska i sl. U vrijeme nacionalnog romantizma u 19. vijeku zapoceo je proces identifikacije crkve sa teritorijom na kojoj djeluje. Od tada etnofiletizam predstavlja rak-ranu za pravoslavni svijet sto se mora prevladati”. Vladika zakljucuje: “bolje je da se u svijetu afirmisemo kao Makedonci nego da nikad ne dobijemo autokefalnost. U tome ne vidim nikakvu nacionalnu izdaju ili nesto slicno”. Slicnog misljenja je i profesor na Bogoslovskom fakultetu u Skoplju Stefan Sandzakovski, inace u javnosti dobro poznat teolog, koji kaze da je sustina vaznija od imena.

Predsjednik vladine Komisije za odnose s vjerskim zajednicama Djordji Naumov se slaze s misljenjem da Makedonija nece izgubiti nista ako se ime promjeni iz Makedonska pravoslavna crkva u Ohridska arhiepiskopija. Dijametralno suprotan stav ima vladika Agatangel: “Ne dolazi u obzir da promjenimo nase sveto makedonsko ime, da promjenimo ime nase svete Makedonske pravoslavne crkve a, ako neko to zeli uciniti, moze slobodno otici i ne sluziti makedonskom narodu, neka ide medju one koji su proljevali krv nasih predaka”.

Arhiepiskop ohridski i makedonski Stefan nije se javno izjasnjavao o ideji o promjeni imena a ni Sveti arhijerejski sinod, koliko se zna, nije raspravljao o ovom pitanju. Medjutim, prijedlog je u javnosti docekan negodovanjem. Nije trebalo mnogo domisljatosti da se pitanje priznanja crkve poveze s priznanjem imena Makedonije oko kojeg se godinama pregovara s Grckom u Ujedinjenim nacijama. Pristankom na promjenu imena Crkve, bitno bi se oslabila pregovaracka pozicija u dijalogu o imenu drzave. jer, tumaci se, u pravoslavlju je obicaj da se crkve nazivaju po narodima ili drzavama kojim pripadaju, ohridska arhiepiskopija bi bila opasan presedan.

Cini se, bar sudeci prema javnim istupima, svjetovni kriticari su zabrinutiji od samih crkvenih velikodostojnika. Akademik Blaze Risteski priznaje da samo ime Ohridka arhiepiskopija ne bi predstavljalo degradaciju ali ipak ukazuje na problem da sve pravoslavne crkve u nacionalnim drzavama nose nacionalno obiljezje: “Primjer Jeruzalemske ili Carigradske patrijarsije nije odgovarajuci jer ni jedna ni druga nisu nacionalne; Jeruzalemska nije ni palestinska ni izraelska crkva a Carigradska patrijarsija je Vaseljenska – to ce reci zajednicka za sve pravoslavne crkve, kao sto je Rim zajednicki za sve katolicke. Ustupanje

imena - Makedonska pravoslavna crkva - bi znacilo da ona nije crkva makedonskog naroda i drzave vec grada Ohrida”. U naucnim kugovima akademik Ristevski ima nemali broj istomisljenika.

Kako se moglo i ocekivati, nije moglo proci bez politike. U medijima se pojavila verzija da je grcki premijer licno lobirao kod Grcke pravoslavne crkve da pokrene pricu s Ohridskom arhiepiskopijom. Nesto kasnije, veli prica, sekretar Carigradske patrijarsije Meliton je putovao u Beograd u posjetu sjedistu Srpske pravoslavne crkve kako bi predocio srpskim vladikama da ce se uskoro morati suociti s realnoscu priznanja MPC.

Ovakvim diplomatsko-mantijskim djelovanjem vlada u Atini zeli osigurati poziciju tzv. “strateskog partnera” sto joj od dolaska sadasnje koalicije u Skoplju na vlast ide od ruke. Grcki kapital krupnim koracima

prodire u makedonsku privredu, ekonomski i politicki interesi, kazu, obicno idu zajedno. U novinarskim krugovima se tumaci da bi prihvatanjem

imena Ohridska arhiepiskopija MPC dozivjela sudbinu drzave - da prihvati

kompromisno ime s kojim bi kasnije mogla imati obilje problema.

Sudarajuci se sa sutnjom crkvenog vrha, mediji po povratku delegacije iz

Istanbula tjese javnost i same sebe tvrdnjom da ce se spor oko autokefalnosti, time i oko imena morati rjesavati u direktnim pregovorima sa SPC. A kako trenutno stvari stoje, pregovori bi mogli potrajati.

Sta je od svega istina, sta nagadjanje? Tajnu cuvaju debeli crkveni zidovi. AIM Skopje

ZELJKO BAJIC