NE PONOVILO SE KOSOVO

Gužva na jugu Srbije

Sporadični incidenti koji polako postaju sve žešći, i u kojima ima ljudskih žrtava, ljudi koji su zaplašeni i željni mirnog života, napetost koja preti eskalacijom nasilja, su svakodnevica življenja u najjužnijim opštinama Srbije - Bujanovcu i Preševu

AIM, PODGORICA, 11.2. 2000. (Od dopisnika AIM iz Beograda)

Obe opštine teritorijalno se prostiru duž administrativne granice Srbije sa Kosovom, i pretežno su naseljene Albancima. Od 100.000 stanovnika Albanci čine 70 odsto stanovništva. Bujanovac je prava mešovita sredina u kojoj, zajedno sa gradom i 59 sela, Albanci čine 95 odsto žitelja.

Strah od Kosova i od mogućnosti da se "Kosovo dogodi" i u Bujanovcu i Preševu, počeo je da se oseća krajem jeseni prošle godine kada je po prvi put došlo do oružanog incidenta. Na meti je, kao nekada na Kosovu kada su stradali Albanci "lojalni državi Srbiji", bio potpredsednik Socijalističke partije Srbije (SPS) u Bujanovcu i direktor Osnovne škole u selu Đurđevac Mustafa Ćamilj na čiju kuću je bačena eksplozivna naprava i otvarana vatra iz automatskog oružja. Upravo taj socijalista je bio i prva žrtva u tim opštinama. Nakon nekoliko meseci, na pravoslavni Božić ove godine ubijen je na putu između svog i susednog sela Muhovac. Prema istražnim organima Ćamilj je imao oko 60 prostrelnih rana na telu.

Od prve eksplozije na kuću Ćamilja do početka februara dogodilo se desetak incidenata u kojima je osim eksplozivnih naparava na državne objekte bilo i ranjenih policajaca. Među poslednjima je ubistvo dvojice Albanaca 26. januara u selu Dobrosin. Za to ubistvo rodbina optužuje policiju, dok Srbi na jugu republike navode da je policijska patrola u ataru tog sela napadnuta i da je jedan njen pripadnik ranjen. Srbi navode da su Albanci u napadu na policiju koristili automatsko oružje većeg kalibra, i da su došli iz pravca Kosova. Sahrani dvojice Albanaca u Dobrosinu, selu u demilitarizovanoj zoni administrativne granice Srbije sa Kosovom, pored više hiljada civila, prisustvovalo i 10 muškaraca u uniformama sa oznakama bivše Oslobodilačke vojske (OVK), tvrde očevici. Svedoci su takođe rekli da su na sahrani bili u Albanci koji su došli iz Drenice.

Da neko "jedino" želi da izaove psihozu Kosova na jugu Srbije možda govori i činjenica da u podmetanju eksploziva u blizini kuća, škole, policijskih stanica ili kasarni, nije bilo žrtava, kao i da su se svi takvi incidenti dogodili u toku noći u sitne sate. "U tim incidentima cilj je bio zastrašivanje", tvrde izvori bliski istražnim organima.

Dok Srbi u Bujanovcu i Preševu jasno vide da su počinioci incidenata "albanski teroristi i bande sa Kosova koje žele da konflikt prebace i na jug Srbije", predstavnici Albanaca ne mogu precizno da označe krivce za napade.

" Možda su za napade odgovorni i 'albanski teroristi', ili 'grupe Srba', po meni je, i jedno i drugo moguće, a možda su incidenti bili potrebni državi da nakon nekoliko godina pošalje znatno policijsko pojačanje", tvrdi lider Albanaca na podrućju južne Srbije, predsednik Partije za demokratsko delovanje (PDD) i jedini predsednik jedne opštine u Srbiji albanske nacionalnosti Riza Halimi.

Lider Albanaca u Srbiji moguće krivce vidi i među sedam do osam hiljada Albanaca koji su izbegli iz Bujanovca i Preševa na Kosovo i koji su revoltirani time što su morali da napuste svoje kuće. "Ti ljudi su ozlojeđeni jer više meseci provode van svojih kuća, koje su napustili zbog maltretiranja vojske i policije i izgubili sigurnost koju svaki čovek u svom domu i državi oseća. Oni su njaveći kandidati za počinioce jer su najpogodniji za zloupotrebu", špekuliše Halimi.

"Albanski teroristi upadaju na teritoriju opštine i pokušavaju da isprovociraju sukobe", ocenjuje, s druge strane, predsednik susedne opštine Bujanovac Stojanča Arsić, sa čijim se stavom slaže i Opštinski odbor Jugoslovenske levice (OO JUL) u Bujanovcu, koji ocenjuje da "albanski teroristi upadom na teritoriju Srbije i terorističkim aktima nastoje da izazovu sukobe među lokalnim stanovništvom".

"Pozivamo albansko stanovništvo u opštini Bujanovac da ne podlegne spoljnim manipulacijama separatista i njihovih NATO pokrovitelja. Naša država će preduzeti sve mere da albanskom stanovništvu garantuje bezbednost i miran život u toj multietničkoj sredini", poručuje JUL Bujanovca.

Dok predstavnici režima u ovim opštinama pozivaju Albance da ne podležu manipulacijama sunarodnika, jedan od lidera Srba na Kosovu i Metohiji Momčilo Trajković, poziva upravo predstavnike vladajućih partija u Beogradu da hitno reše "narastajuće probleme" u tri mešovite opštine na krajnjem jugu Srbije, kako ne bi eskalacija sukoba u tom području imala direktne posledice na kosovske Srbe.

"Ukoliko vlast hitno ne pronađe rešenje sa svakim danom narastajući problem u opštinama Bujanovac, Preševo i Medveđa, u kojima žive Srbi i Albanci, to će imati najdirektnije posledice i na kosvske Srbe", upozorava Trajković, i predstavnicima režima poručuje da ako je vlast Srbije već suspendovana na Kosmetu, nema izgovora za nemoć koja se ispoljava na krajnjem jugu Srbije".

I Trajković, kao i Srbi sa područja Preševa i Bujanovca ocenjuje da "albanski ekstremisti" namerno sa Kosova prelaze na teritoriju uže Srbije i provociraju incidente u selima na samoj administrativnoj granici republike i pokrajine kako bi se "stvorio utisak ugroženosti njihovih sunarodnika u tri opštine juga Srbije" i time "opravdali svoje učešće u proterivanju Srba iz srpskih enklava oko Kosova Polja i kosovskog pomoravlja".

"Oni koriste blizinu prisustva međunarodne zajednice kako bi ona proširila prostor koji kontroliše i prenese svoje ingerencije van Kosova. Stoga je odgovornost vlasti u Srbiji da na vreme spreči takve procese kako sutra ne bi došla pred svršen čin i druge optuživala za izdaju", tvrdi predsednik Srpskog porketa otpora Kosova i Metohije.

Želju da snage UN ili posmatrače OEBS vide na teritoriji svoje opštine ispoljili su i rukovodioci PDD-a, koji su iz upozorenje da situacija na jugu Srbije može da eskalira, zatražili njihovo prisustvo u ove tri opštine na jugu Srbije, uz prethodnu saglasnost vlada Jugoslavije i Srbije i povlačenje svih specijalnih jedinica policije iz tog područja.

Najveća albanska partija na jugu Srbije ocenjuje da je Kumanovskim sporazumom "ignorisano osetljivo pitanje Albanaca u Preševu, Bujanovcu i Medveđi, time što je neprecizno definisana demilitarizovana zona. To je u praksi omogućilo veliku militarizaciju tog područja i zbog čega se albansko stanovništvo masovno iseljava na Kosovo", tvrde u PDD-u. Predsednik te partije ističe da je na tom području primetno veće prisustvo policijskih snaga što Albanci ocenjuju kao nameru države da ih legitimiše kao krivce za incidente.

"Pojačane policijske snage imaju efekat psihološkog pritiska na ovdašnje Albance. Za vreme ratnog stanja, prisustvo vojske i policije bilo je opravdano, ali je rat završen pre osam meseci", kaže Halimi.

Dok, s jedne strane, Albanci rešenje napete atmosfere u Bujanovcu i Preševu vide u internacionalizaciji, s druge, srpska strana izgleda opet ćuti i ne oglašava se, primenjujući još jednom metod izbegavanja rešavanja problema uz obavezno prećutkivanje i održavanje napete atmosfere. Da je takav metod katastrofalan za srpsku stranu najbolje pokazuje problem Kosova.

Zoran Kosanović (AIM)